Khi nhắc tới ruộng nấc thang, người ta liên tưởng ngay đến các dân tộc vùng cao Tây Bắc, nhiều người hẳn sẽ ngỡ ngàng khi có dịp đến vùng cư dân Xơ-đăng (trên đỉnh Trường Sơn, Tây Nguyên, thuộc Quảng Nam, Kon Tum) với những lũng ruộng nấc thang lớn nhỏ phô ra như một tác phẩm về đường nét và sắc màu treo bên những sườn núi cheo leo dốc dựng.
 |
| Chiêm ngưỡng ruộng nấc thang người Xơ-đăng Kon Tum |
Làng bản của người Xơ-đăng ở quanh dãy Ngọc Linh - nóc nhà của Trường Sơn - Tây Nguyên (có đỉnh cao 2.598m) - thuộc một ít huyện của Kon Tum, Quảng Nam, hầu hết đều nằm ở cao độ từ 1.000m trở lên. Sống giữa núi cao rừng thẳm, bên cạnh việc làm lúa rẫy, từ lâu đời người Xơ-đăng đã biết khai vỡ ruộng nước để có nguồn thóc ăn ổn định. Đến nay, tuy cư dân đã tiếp nhận một số giống lúa mới đưa vào gieo cấy nhưng do tính đặc thù của thổ nhưỡng, của điều kiện canh tác, một số giống lúa nước bản địa có chất lượng tốt vẫn được họ giữ lại.
Với sự cần mẫn, người Xơ-đăng đã biến lưng đồi hẹp, dốc dựng thành ruộng nước cư dân đã có được hạt thóc ăn bền vững, nếu làm rẫy phần đất này sẽ sớm bị trôi tuột theo mưa lũ. Biết vậy nhưng ít cư dân vùng cao nào làm được như người Xơ-đăng. Họ còn tạo những con mương nhỏ xuyên rừng, đưa nước từ khe xa về tưới cho những lũng ruộng hẹp. Giỏi kiến tạo ruộng nước, người Xơ-đăng cũng giỏi giang trong việc dẫn thuỷ nhập điền. Người Xơ-đăng không ngừng mở thêm ruộng nước mỗi năm, dù chỉ là một thẻo nhỏ.
Coi trọng hạt lúa nước, biết do đâu có được nguồn nước tưới cho cây lúa, người Xơ-đăng luôn bảo vệ rừng và môi trường rừng rất tốt. Thật đáng khâm phục và cảm động khi thấy họ luôn kiếm tìm, khai vỡ thêm ruộng nước dù nhiều mảnh ruộng chỉ rộng một vài mét vuông. Người Xơ- đăng nói ruộng nước cho họ thóc ăn hết đời này đến đời khác, còn đất rẫy thì chỉ vài năm sau là bạc màu, phải bỏ đi tìm đất mới, khổ nhọc lắm.
